Na ASP w Pałacu Czapskich należy obejrzeć bezprecedensową wystawę kilkunastu dzieł z niedostępnych na co dzień zbiorów klauzurowego klasztoru, gromadzonych od 370 lat. Obrazy będą dostępne tylko do 23 listopada, trzeba się spieszyć.
Pokaz „Thesaurus. Malarstwo barokowe ze zbiorów Zakonu Sióstr Wizytek w Warszawie” jest efektem programu konserwatorsko-restauratorskiego prowadzonego w latach 2023-2025 przez specjalistów z Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki warszawskiej ASP finansowanego przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Reklama
Reklama
Sakralne obrazy, które odzyskały blask, dają wyobrażenie o skarbach sztuki znajdujących się w klasztorze. Jest to jedna z najcenniejszych kolekcji tego typu w Polsce. Obejmuje dzieła wywodzące się z dawnych zasobów królewskich Ludwiki Marii Gonzagi de Neversi i jej mężów z dynastii Wazów, Władysława IV i Jana II Kazimierza, a także ze spuścizny Jana III Sobieskiego i darów rodów Sieniawskich, Czartoryskich, Ogińskich i Potockich. Wśród ich twórców znajdują się mistrzowie włoscy, flamandzcy, francuscy i polscy, m.in. artyści związani z warsztatami Breughla, Rubensa i Gerarda Seghersa.
prof. Anna Dorota Potocka
Kiedy te obrazy wrócą znów do klasztoru, nie będzie drugiej takiej szansy, by ponownie oglądać je publicznie
Badania i konserwacja realizowane były przez prof. Annę Dorotę Potocką we współpracy z innymi specjalistami, wykładowcom uczelni oraz studentami Pracowni Konserwacji i Restauracji Malarstwa na Podłożach Ruchomych Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Warszawskiej. - Kiedy te obrazy wrócą znów do klasztoru, nie będzie drugiej takiej szansy, by ponownie oglądać je publicznie - mówi prof. Anna Dorota Potocka. I dodaje, w badaniach i konserwacji korzystano z najnowszych metod i aparatury.
Szeroko zakrojone prace uwzględniały także zagraniczne kwerendy, m.in. w Mediolanie, Salzburgu i Muzeum Prado w Madrycie, które okazały się niezwykle pomocne w weryfikacji i ustalaniu atrybucji i pochodzenia dzieł.
Reklama
Reklama
Reklama
Mistrzowskie hity
Twórcą największego w rozmiarach dzieła „Złożenie do grobu”, pochodzącego z początku XVII wieku jest Camillo Procaccini – artysta znany z malowideł do zakrystii katedry w Mediolanie. Jego obrazy pozwalają obserwować przejście od skomplikowanych form manierystycznych ku pełnemu patosu i nieco uspokojonemu wczesnemu barokowi.
W polskich zbiorach to unikatowe dzieło artysty. Obraz powstał na zlecenie księcia Salzburga Wolfa Dietricha Reitenau. W jego nietypowej kompozycji na plan pierwszy wysuwa się Maria Magdalena, która ma rysy Salome Alt, wielkiej miłości księcia.
Siostrom wizytkom oraz podarował Jan Reisner, wybitny polski malarz. Identyfikację i atrybucję obrazu potwierdziła kwerenda na terenie Bawarii, gdzie odnaleziono bliźniaczą kompozycję Procacciniego, podarowaną przez księcia Salzburga jednemu z niemieckich klasztorów, gdzie spoczywają przedstawiciele jego rodu.
Nieznany artysta „Matka Teresa Marchocka”
Foto: Monika Kuc
Niezwykłym dziełem jest też wizerunek mistyczki i stygmatyczki Matki Teresy Marchockiej, jednej z pierwszych karmelitanek bosych, założycielki i przełożonej klasztorów we Lwowie, Krakowie i Warszawie. Jan Kazimierz powierzał jej modły za ojczyznę. Istnieje przekaz, że w połowie XVII wieku ukazała się walczącym podczas bitwy pod Beresteczkiem, przyczyniając się do zwycięstwa oddziałów pod dowództwem Jana Kazimierza. Po tym zwycięstwie król zamówił jej portret. Postać Matki Teresy Marchockiej otoczona jest religijnym kultem.
Jan van der Hoecke „Chrystus niosący krzyż”
Foto: Monika Kuc
Reklama
Reklama
Poruszająca dramatyczna kompozycja „Chrystus niosący krzyż”, z gęstym tłumem postaci w ciasnym kadrze, jest dziełem ucznia Rubensa – Jana van den Hoecke, który pracował na dworach Habsburgów w Austrii i w Antwerpii. Kompozycja ta dzięki licznym grafikom zyskała w XVII wieku dużą popularność w Niderlandach i poza ich granicami.
Artysta flamandzki „Święta Maria Egipcjanka”
Foto: Monika Kuc
Inne prezentowane dzieła, to m.in. „Adoracja Dzieciątka przez Anioły” z warsztatu późno włoskiego „Św. Maria Egipcjanka” namalowana przez nieznanego flamandzkiego artystę (jej głowę otacza aureola z czystego złota), ojcowie Kościoła „Święty Ambroży” i „Święty Grzegorz Wielki”, czy „Andrzej Bobola" i wizerunek kapucyna księdza Piotra Piacieuxa.
Wizytki w Warszawie
Historia zgromadzenia Sióstr Wizytek sięga początku XVII wieku we Francji, gdy św. Franciszek Salezy i św. Joanna de Chantal założyli w 1610 roku Zakon Sióstr Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Annecy. Do Polski wizytki sprowadziła w 1654 roku królowa Ludwika Maria Gonzaga de Nevers, żona władców Polski z dynastii Wazów: Władysława IV i Jana Kazimierza. Kościół i klasztor Wizytek zbudowany został w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu i na wiślanej skarpie – w pobliżu królewskiej rezydencji Villa Regia (obecnego Pałacu Kazimierzowskiego).
wydarzenia towarzyszące
Konferencja i wykład
* 13 listopada odbędzie się towarzysząca wystawie konferencja naukowa poświęcona pracom badawczym i konserwatorskim zespołu w Sali Senatu ASP w Warszawie, Pałac Czapskich, Krakowskie Przedmieście 5. * 17 listopada będzie można wysłuchać wykładu „Z wizytą u Wizytek” prof. Anny Doroty Potockiej o godz. 17.30 w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Warszawie, ul. Nowy Świat 18/20, I piętro.
Na oba wydarzenia wstęp wolny
Kilkakrotnie w historii siedziba wizytek i zbiory klasztorne były zagrożona, m.in. w czasie potopu szwedzkiego, insurekcji kościuszkowskiej, po powstaniu styczniowym i w czasie II wojny światowej. Podczas powstania warszawskiego klasztor cudem ocalał, ale po upadku powstania wizytki musiały go opuścić.
Reklama
Reklama
Na wystawie na ASP obrazy po konserwacji prezentowane są bez ram, co z jednej strony pozwala lepiej poznać ich oryginalną materię. A z drugiej na brzegach ujawnia ślady po pośpiesznych ewakuacjach w momentach historycznych zagrożeń. Niektóre przed ukryciem były wycinane i wywożone, inne zamurowywano w ścianach klasztoru lub zakopywano na terenie ogrodu. Siostry ratowały cenne zabytki i dokładały starań, by je chronić i inwentaryzować.
Profesjonalne prace konserwatorskie kolejnych dzieł z klasztoru Wizytek, prowadzone przez ASP będą kontynuowane.
Święty Grzegorz Wielki i Święty Ambroży
Foto: Monika Kuc
Wystawa „Thesaurus. Malarstwo barokowe ze zbiorów Zakonu Sióstr Wizytek w Warszawie” czynna jest do 23 listopada, ASP, Pałac Czapskich, Krakowskie Przedmieście 5 - od wtorku do niedzieli w godz. 12–19; wstęp wolny
