9.6°C
1007.2 hPa
Życie Warszawy

Nowy zabytek w Warszawie. Największa powojenna drukarnia w Polsce wpisana do rejestru

Publikacja: 21.10.2025 16:15

Zespół budynków przy ul. Mińskiej 65 w Warszawie to unikat w skali całego kraju

Zespół budynków przy ul. Mińskiej 65 w Warszawie to unikat w skali całego kraju

Foto: WUOZ w Warszawie

Decyzją Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków historyczny kompleks dawnych Zakładów Poligraficznych im. Rewolucji Październikowej w Warszawie zyskał status zabytku. Unikatowy zespół architektoniczny z lat 1948–1958, świadectwo powojennej odbudowy i triumfu modernizmu, podlega teraz ścisłej ochronie.

Decyzją Marcina Dawidowicza, Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (MWKZ), do rejestru zabytków został wpisany historyczny zespół budowlany dawnych Zakładów Poligraficznych im. Rewolucji Październikowej, znanych później jako Drukarnia Naukowo-Techniczna PAP. Położony przy ulicy Mińskiej 65 w Warszawie, kompleks jest jednym z najważniejszych materialnych świadectw powojennej historii przemysłu i architektury stolicy.

Obiekty wzniesiono w latach 1948–1958 według projektu Jerzego Brandysiewicza, przy współudziale Stanisława Zaleskiego odpowiedzialnego za konstrukcję. Wpis obejmuje aż pięć budynków wraz z zagospodarowaniem terenu, co czyni decyzję MWKZ jedną z najistotniejszych w ostatnich latach dla ochrony stołecznego dziedzictwa przemysłowego.

Pełny zakres ochrony

Wpis do rejestru zabytków objął nie tylko sam budynek drukarni, ale cały historyczny zespół. Pod ochronę konserwatorską trafiły: drukarnia, budynek mieszkalny, portiernia, garaże i remiza oraz stacja transformatorowa, a także całe otoczenie i zagospodarowanie terenu.

Konserwator precyzyjnie określił charakter ochrony jako przestrzenny (obszarowy). Oznacza to, że – w przeciwieństwie do wpisów indywidualnych – ochronie podlegają głównie zewnętrzne cechy obiektów: ich gabaryty, charakter wykończenia oraz zastosowane rozwiązania materiałowe. WKZ podkreśla wagę powiązań przestrzennych. Wyznaczenie granic ochrony konserwatorskiej ma zabezpieczyć nie tylko pojedyncze budynki, ale również widoki architektoniczne i relacje przestrzenne istniejące pomiędzy poszczególnymi elementami historycznego kombinatu poligraficznego.

Reklama
Reklama

Świadectwo epoki i propagandy

Jak wskazuje MWKZ, zespół przy Mińskiej 65 stanowi unikatowy w skali Warszawy i całego kraju przykład kompleksowo zaprojektowanej i zrealizowanej po 1945 r. drukarni wraz z pełnym zapleczem, która zachowała się do dziś bez większych przekształceń.

Realizacja była ściśle związana z powojennym systemem polityczno-gospodarczym. Powojenna odbudowa przemysłu w Polsce była jednym z priorytetowych zadań realizowanych w ramach trzyletniego Planu Odbudowy Gospodarczej (1947–1949). Realizacja drukarni stanowiła z jednej strony świadectwo potrzeb krajowego przemysłu poligraficznego, z drugiej zaś symbol roli, jaką odgrywało słowo pisane w propagandzie ideologii komunistycznej. Tę kluczową rolę potwierdzają tempo budowy oraz nakłady finansowe przeznaczone na wzniesienie kompleksu.

O wartości historycznej świadczy także związek z tradycjami robotniczymi Kamionka. Drukarnia została wzniesiona na terenie przedwojennych Centralnych Zakładów Samochodowych, w sąsiedztwie działającej już od 1945 r. drukarni (późniejszej Warszawskiej Drukarni Akcydensowej) przy ul. Podskarbińskiej. Na wiele lat kombinat poligraficzny zdeterminował charakter tej części dzielnicy. Pomimo ograniczeń ustrojowych, zespół był świadectwem polskich osiągnięć w poligrafii – wysoki poziom druków był wielokrotnie honorowany na wystawach krajowych i zagranicznych, a zakłady dbały o wysokie kwalifikacje pracowników i wyposażenie techniczne. Był też świadkiem historii najnowszej, stanowiąc świadectwo prób restrukturyzacji w dobie przemian ustrojowych po 1989 r.

Unikatowa architektura

Niezwykle wysoka jest wartość artystyczna zespołu. Jak podkreśla konserwator, jest to przykład przemyślanej i niezwykle dojrzałej architektonicznie kompozycji, czerpiącej pełnymi garściami z osiągnięć przedwojennego modernizmu.

Reklama
Reklama

Projekt Brandysiewicza to kompozycja unikatowa w skali miasta i kraju. Charakteryzuje ją architektoniczna gra kontrastów: dominanta w postaci administracyjno-biurowego wysokościowca połączona z niskim budynkiem drukarni o rozczłonkowanej i urozmaiconej bryle. Całość, uzupełniona budynkami technicznymi i zagospodarowaniem, stworzyła perfekcyjnie dopracowany funkcjonalnie zespół zabudowy.

Na wysoką wartość artystyczną składają się zastosowane rozwiązania: wykusze, ryzality, zróżnicowana forma przeszkleń i dachów oraz umiejętne zestawienia materiałowe (okładzina kamienna, klinkierowa, tynki). Rozwiązania te są, w ocenie konserwatora, przykładem żywych w środowisku warszawskich architektów związków z tradycją architektoniczną słynnego Le Corbusiera. Wpis do rejestru gwarantuje, że unikatowa forma architektoniczna zostanie zachowana dla przyszłych pokoleń.

Reklama
Reklama
Reklama