Pożar Centralnego Domu Dziecka. Pół wieku temu paliło się siedem razy

Drabinami ściągani są ci strażacy, którzy próbowali dostać się na trzecie piętro budynku, gdyż od wysokości drugiego pietra klatki schodowe stoją w płomieniach.

Godzina 21.50 – pożar obejmuje błyskawicznie IV, III i II piętra. Od strony Brackiej jeszcze nie zajęły się trzecie i czwarte piętro, pali się natomiast drugie. Strażacy prowadzą akcję ze wszystkich stron budynku.

Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Godz. 21.20 – największe zagrożenie jest od strony Brackiej. Strażacy walczą o to, by ogień nie przerzucił się na sąsiednie budynki. Na jezdnię leci szkło z pękających szyb z czwartego piętra budynku CDD. Pali się już czwarte piętro od strony Delikatesów (mieściły się w niższej części budynku od strony ulicy Widok i dzisiejszego placu Pięciu Rogów). Po dziesięciu minutach płonie już całe czwarte piętro. Ogień rozprzestrzenia się błyskawicznie.   

Godzina 21.45 – do podziemi płonącego budynku weszła mała grupka – strażacy, milicjanci i pani Kuczerska – szefowa kasowa Domu Dziecka. Idą po złożone tam w sejfie kasowym pieniądze. Po kwadransie wychodzą – z pieniędzmi w workach. Nikomu nic się nie stało.

Godzina 21.50 – pożar obejmuje błyskawicznie IV, III i II piętra. Od strony Brackiej jeszcze nie zajęły się trzecie i czwarte piętro, pali się natomiast drugie. Strażacy prowadzą akcję ze wszystkich stron budynku. Ogień jest tak gorący, że pękają okna w górnych piętrach budynku po drugiej stronie Alej Jerozolimskich nad Jubilerem (dziś budynek, w którym jest KFC). Docierają jednostki strażackie z okolic Warszawy – z Brwinowa, Konstancina, Skolimowa. Przyjeżdżają jednostki ochotniczej straży pożarnej. Powoli zjeżdżają się warszawskie polewaczki. Są ściągnięte i te największa z Trasy Łazienkowskiej. Wewnątrz budynku strażacy walczą na klatkach schodowych. Zlewają je wodą. Budynek ma za mało klatek schodowych, część z nich jest pozastawiana. Strażacy leją wodę z okien sąsiedniego biurowca i jego dachu…

W warszawskiej wodociągach zaczyna brakować wody. Zostaje zmniejszone ciśnienie wody w innych dzielnicach, po to by wzmocnić je w rejonie pożaru. Palą się wszystkie górne pietra budynku. Tam były magazyny, stoiska z materiałami, odzieżą.

Godzina 1.45. Płomienie pokazują się bardzo rzadko. Pracują jeszcze wszystkie pompy. Budynek jest zalewany wodą. Do środka zaczynają wchodzić strażacy z aparatami tlenowymi.

Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Około 23-ciej pożar jest zlokalizowany. Trwa dogaszanie. Koło pierwszej pokazują się nowe płomienie na trzecim piętrze. Tam są kierowane strumienie wody. Trwa dogaszanie zgliszcz.

Uratowano pierwsze piętro, parter i podziemne magazyny…

Godzina 1.45. Płomienie pokazują się bardzo rzadko. Pracują jeszcze wszystkie pompy. Budynek jest zalewany wodą. Do środka zaczynają wchodzić strażacy z aparatami tlenowymi. Prowadzą akcję wewnątrz budynku. Specjalnie sprowadzona jednostka Wojska Polskiego WP 2420 pomaga przy wydostawaniu z budynku towarów i wspólnie z milicją ochrania teren.”

Ten tekst napisałem w nocy z 21 na 22 września 1975 roku w redakcji „Expressu Wieczornego”. Na miejscu pożaru byłem kilkanaście minut po 20. Chwilę później Milicja Obywatelska zablokowała terenu od Marszałkowskiej. Miałem szczęście – na miejscu spotkałem znajomego, który „robił” z tego pożaru tekst dla tygodnika „Polityka”, a wcześniej był kierowcą w Straży Pożarnej. Znał wielu innych kierowców, więc mogliśmy stać koło wozów strażackich. Dziennikarze początkowo stali na przystanku tramwajowym w Alejach przed Kruczą w stronę Wisły. My byliśmy wewnątrz terenu otoczonego kordonem i byliśmy tak blisko pożaru, że nikt nie śmiał nas wtedy stamtąd przeganiać. Największym niebezpieczeństwem były pękające szyby – nie tylko te w budynku CDD, ale i te pękające i spadające z budynku z naprzeciwka z Alej, gdzie dziś KFC oraz z okien z budynku po drugiej stronie Kruczej – gdzie dziś jest restauracja British Bulldog Pub. Wtedy zrozumiałem, czym jest pożar w mieście, gdzie ogień i żar przenosić się przez szerokie ulice.

Ten pożar miał miejsce w niedzielę wieczorem. Nikt się nie spodziewał tego, że dwa dni później we wtorek 23 września po południu zapłonie nad Wisłą most Trasy Łazienkowskiej – przypomnijmy – oddanej do użytku uroczyście w lipcu 1974 roku.

Nikt się nie spodziewał tego, że dwa dni później we wtorek 23 września po południu zapłonie nad Wisłą most Trasy Łazienkowskiej – przypomnijmy – oddanej do użytku uroczyście w lipcu 1974 roku.

Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Ten pożar warszawski strażak przypłacił wyrzuceniem z pracy, bo na telefon z informacją, że pali się most, skomentował: „a może Wisła się pali?”. Strażacy pojechali walczyć z ogniem dopiero po kolejnym telefonie. Ten pożar oglądałem z okna mieszkania jednego z najwyższych pięter domu przy Ludnej. 

24 września spłonął podpalony barakowóz przy ul. Czerniakowskiej zlokalizowany tuż koło domów mieszkalnych. Następnego dnia wielka szopa z sianem i słomą na terenie warszawskiego Toru Wyścigów Konnych na Służewcu. 28 września miał miejsce pożar na wydziale lamp jarzeniowych dziś już nie istniejących Zakładów Wytwórczych Lamp Elektronicznych (ZWLE) im. Róży Luksemburg na warszawskiej Woli.

Warszawa określiła te wydarzenia mianem „siedmiu pożarów na siódmy zjazd Partii”. Wszystko wskazywało na to, że to nie były przypadkowe pożary. Bowiem niecałe trzy miesiące później w warszawskiej Sali Kongresowej Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie rozpoczął się 8 grudnia 1975 roku rozpoczął VII Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W czasie tego zjazdu zdecydowano o wprowadzeniu zmian w polskiej Konstytucji i dodaniu przewodniej roli PZPR.

Zdaniem wielu ekspertów pożar w CDD był spowodowany zapaleniem napalmu w niedzielne popołudnie, a więc w czasie kiedy w budynku nie było ludzi. Gmach odbudowano dość szybko – dwa lata później trwały przygotowania do otwarcia. „Express Wieczorny” ogłosił konkurs na nazwę nowo otwieranego domu dziecka. Zdecydowana większość czytelników biorących udział w plebiscycie była nazwaniem go „Iskierka” lub „Płomyczek”. Wówczas zdecydowano jednak, że Centralny Dom Dziecka będzie się nazywał „Smyk”. 

Największym niebezpieczeństwem były pękające szyby – nie tylko te w budynku CDD, ale i te pękające i spadające z budynku z naprzeciwka z Alej, gdzie dziś KFC oraz z okien z budynku po drugiej stronie Kruczej – gdzie dziś jest restauracja British Bulldog Pub.

Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

W „Expressie” następnego dnia ukazała się jedynie informacja za PAP-em, czyli Polska Agencją Prasową. Miała ona siedzibę pod drugiej stronie Alei Jerozolimskich w budynku BGK, czyli naprzeciwko płonącego Domu Dziecka. Pierwsza PAP-owska depesza sygnalna ukazała się na redakcyjnych teleksach o 22.05! Czyli dwie godziny po wybuchu pożaru. Obszerniejsza depesza ukazała się półtorej godziny później, ale po chwili ją wycofano.

W informacji agencyjnej nie było miejsca dla słów: „w centrum Warszawy wybuchł groźny pożar, który szybko ogarnął trzy piętra. Paliły się stoiska z tekstyliami i konfekcją. Wkrótce nad Śródmieściem stanęła łuna. Zaalarmowana straż pożarna, która ściągnęła pod CDD początkowo 20 jednostek, a niebawem już ok. 50. Ogień szybko się rozprzestrzeniał. Akcję ratunkową utrudniały pozastawiane i częściowo nieczynne klatki schodowe.”