Pałac w Wilanowie to wizytówka Warszawy
Wilanów leży na południu Warszawy. Od północy sąsiaduje z Mokotowem, od zachodu i południowego zachodu z Ursynowem, od południa – z powiatem piaseczyńskim (w tym z miastem Konstancin-Jeziorna). Od wschodu, przez Wisłę, sąsiadem Wilanowa jest Wawer.
Miejski System Informacji dzieli Wilanów na następujące obszary:
Według danych meldunkowych za 2023 r. w Wilanowie mieszka nieco ponad 52 tys. osób. To czyni go 15. dzielnicą Warszawy pod względem liczby mieszkańców. Jeżeli weźmiemy pod uwagę gęstość zaludnienia – 1424 osoby na kilometr kwadratowy – Wilanów zajmuje 14. miejsce. Dzielnica plasuje się za to w ścisłej warszawskiej czołówce (4. miejsce), jeśli chodzi o powierzchnię – zajmuje 3673 ha.
• Urząd Dzielnicy Wilanów m.st. Warszawy mieści się przy ul. Klimczaka 2 (02-797 Warszawa, https://wilanow.um.warszawa.pl/).
• Urzędem skarbowym właściwym dla Wilanowa jest Urząd Skarbowy Warszawa-Ursynów mieszczący się przy ul. Wynalazek 3 (zasięg terytorialny urzędu do Ursynów i Wilanów).
• W przypadku ZUS-u mieszkańcy Wilanowa „dzielą” urząd z Mokotowem. Obie dzielnice podlegają pod ZUS III Oddział w Warszawie (ul. Czerniakowska 16).
• Ośrodek Pomocy Społecznej Dzielnicy Wilanów m. st. Warszawy mieści się przy ul. Przyczółkowej 27A.
Podwarszawska wieś, na terenie której w XVII w. wybudowano pałac Jana III Sobieskiego, była jedną z najstarszych osad zlokalizowanych w okolicach Warszawy. Wiadomo, że początkowo rozwijała się jako wieś kościelna, do pierwszej połowy XIV w. należąca do opactwa benedyktynów w Płocku. Wieś nosiła nazwę Milanowo lub Milanów (w źródłach historycznych pojawiają się też takie formy jak np. Mylynow, Milonowo). Nazwa Milanów przekształciła się w Wilanów najprawdopodobniej w XVII w. Prawdopodobnie jest to spolszczona nazwa rezydencji Villa Nova. W sąsiedztwie Milanowa (Wilanowa) przez lata rozwijały się również inne wsie (majątki ziemskie) takie jak np. Powsin, Zawady, Powsinek.
W 1677 r. Wilanów został zakupiony przez Jana III Sobieskiego. Swój obecny kształt pałac zyskiwał etapami. Początkowo była to typowa rezydencja magnacka (jednopiętrowa, z alkierzami, bez bocznych skrzydeł). Pod koniec XVII w. nad centralną częścią pałacu wybudowano drugie piętro. Kolejną rozbudowę (m.in. dodanie skrzydeł bocznych) przeprowadzono już po zmianie właściciela pałacu. W 1720 r. jeden z synów Sobieskiego sprzedał Wilanów Elżbiecie Sieniawskiej z Lubomirskich, żonie Adama Mikołaja Sieniawskiego, hetmana wielkiego koronnego. W kolejnych latach pałac był dzierżawiony przez króla Augusta II Sasa. W 1799 r. właścicielem Wilanowa został Stanisław Kostka Potocki. Z jego inicjatywy na terenie Wilanowa powstało jedno z pierwszych publicznych muzeów w Polsce.
W 1892 r. pałac trafił do rąk Ksawerego Branickiego. Pozostał własnością rodziny Branickich do 1945 r. W czasie II wojny światowej Niemcy wywieźli z pałacu większość jego bogatego wyposażenia. Po wojnie obiekt znacjonalizowano. Przeszedł gruntowną renowację, odzyskano także większość zbiorów. W latach 60. został udostępniony do zwiedzania.
Przez większość PRL równolegle był wykorzystywany jako oficjalna rezydencja gości zagranicznych przyjeżdżających do Polski. Obecnie pełni tylko funkcję muzealną, stanowiąc jeden z najpiękniejszych zabytków europejskiego baroku. Obszar Wilanowa wraz z okolicznymi wsiami włączono do Warszawy w 1951 r.
Przez Wilanów przechodzi jeden z warszawskich odcinków drogi ekspresowej S2, będący częścią Południowej Obwodnicy Warszawy. Fragment tej trasy to Most Południowy im. Anny Jagiellonki, najbardziej wysunięty na południe i najmłodszy z warszawskich mostów przeznaczonych dla ruchu samochodowego. Most ten łączy bezpośrednio Wilanów z położonym na prawym brzegu Wisły Wawrem.
Inne arterie komunikacyjne Wilanowa to m.in. fragment al. Wilanowskiej, al. Rzeczpospolitej, ulice: Wiertnicza, Przyczółkowa, Syta, Vogla, Branickiego, Klimczaka, Bruzdowa, Drewny. Komunikacja miejska na terenie Wilanowa bazuje na autobusach (np. linie: 180, 522, 163, 164, 116, 519), a od niedawna również na tramwajach. Stało się to dzięki inwestycji kojarzonej z hasłem „tramwaj do Wilanowa”, realizowanej na terenie kilku dzielnic i podzielonej na kilka odcinków.
Główna linia to połączenie Mokotów-Wilanów o długości 7,4 km. Trasa rozpoczyna się przy skrzyżowaniu ul. Puławskiej i Goworka, i prowadzi w stronę Dolnego Mokotowa. Występującą tu 22-metrową różnicę poziomów (idąc w stronę Wisły, teren się obniża) tramwaj pokonuje ulicą Goworka i Spacerową. Następnie linia przebiega prosto, ulicami Belwederską i Sobieskiego, w kierunku Miasteczka Wilanów. Terminal końcowy znajdzie się u zbiegu al. Rzeczypospolitej i Branickiego. Od głównej trasy, na wysokości przystanku Św. Bonifacego, prowadzi odnoga w kierunku osiedla Stegny.
Większość inwestycji zlokalizowana na terenie Wilanowa i Mokotowa jest już oddana do użytku. Z Wilanowa wyruszają dwie linie tramwajowe: 14 – prowadząca do Politechniki i na Ochotę oraz 16, która dowozi pasażerów na Marszałkowską, a dalej do ronda Radosława i pętli Piaski (połowa kursów na skróconej trasie do Muranowskiej). Latem 2025 r. ma zostać oddana do użytku odnoga trasy prowadząca w stronę osiedla Stegny. Wtedy na tory wyjedzie linia tramwajowa nr 19, która ma połączyć pętlę na Św. Bonifacego – i tym samym Dolny Mokotów – z Dw. Centralnym i ciągiem al. Jana Pawła II.
Nie byłoby Wilanowa gdyby nie dawny pałac Jana III Sobieskiego. Jednak liczba miejsc i atrakcji znanych i kojarzonych z tą dzielnicą jest znacznie większa. Składają się one na jej współczesny wizerunek. Jego elementem jest np. Miasteczko Wilanów, czyli osiedle, którego budowa została poprzedzona przygotowaniem planu całego miasteczka (architekci i urbaniści podkreślają, że we współczesnych inwestycjach jest to rzadkością). Wytyczono główne ulice i mniejsze uliczki tworzące schemat la patte d'oie (kurzą łapkę, ang. goose foot). Założono również, że wysokość zabudowy nie powinna przekraczać ok. 20 metrów. M.in. po to, by nie przytłaczać i zachować spójność z zespołem pałacowo-parkowym, w sąsiedztwie którego powstało miasteczko. Z pałacem harmonizować miała również kolorystyka budynków. Dziś Miasteczko Wilanów wzbudza bardzo niejednoznaczne opinie. Dosyć szybko wyszły też na jaw słabe punkty tej inwestycji (np. brak miejsc parkingowych, co w połączeniu ze stosunkowo słabo rozwiniętą komunikacją miejską jest mieszanką wybuchową).
Pierwsze inwestycje mieszkaniowe na terenie Miasteczka Wilanów powstawały na początku XXI w. W międzyczasie w jego obrębie wzniesiono też inny bardzo znany warszawski obiekt – Świątynię Opatrzności Bożej. Architektura obiektu budzi kontrowersje, ponieważ stanowi zaprzeczenie założeń, według których powstawało miasteczko (wysokość świątyni, wraz z charakterystyczną kopułą, to 75 m, obiekt zdecydowanie góruje nad okolicą).
W ostatnich latach powstał też stereotyp mieszkańca Miasteczka Wilanów – „korpoludka”, leminga, beneficjenta przemian ustrojowych po 1989 r., człowieka zamożnego, nastawionego na robienie kariery. W odniesieniu do osiedla używa się też czasem złośliwej nazwy Lemingrad.
Wilanów to jednak nie tylko pałac, miasteczko i Świątynia Opatrzności Bożej. To również dzielnica willowa, którą warto kojarzyć także z wieloma atrakcyjnymi terenami zielonymi i rekreacyjnymi. Na granicy Powsina (jedno z osiedli Wilanowa), Ursynowa i Konstancina-Jeziornej znajduje się Ogród Botaniczny PAN. W bliskim sąsiedztwie, na granicy Powsina i Ursynowa, znajduje się Powsiński Park Kultury – 50-hektarowy obszar, którego część pełni funkcje rekreacyjno-sportowe (sezonowy basen, domki wypoczynkowe, nowoczesny plac zabaw, plac gier z minigolfem i boiskami do siatkówki itp.), a część to teren leśny.
Jedną z mniej znanych atrakcji Wilanowa jest klimatyczny Rezerwat Przyrody Morysin położony po wschodniej stronie Jeziora Wilanowskiego (znajdującego się na tyłach pałacu w Wilanowie). Morysin to dawny park romantyczny w stylu angielskim (założony na początku XIX w. przez rodzinę Potockich). Znajdują się tu pozostałości pałacyku z rotundą, domku stróża i pseudośredniowiecznej bramy, a także drewniana gajówka. Na terenie rezerwatu występuje kilkadziesiąt gatunków ptaków oraz kilkanaście gatunków zwierząt (m.in. sarny, zające, kuny, norki, wydry i nietoperze). Obszar jest objęty ochroną, można się poruszać wyznaczonymi szlakami. Na teren rezerwatu można się dostać od strony ul. Vogla.
Innym ciekawym miejscem znajdującym się częściowo na wilanowskim brzegu Wisły jest rezerwat przyrody Wyspy Zawadowskie. To malowniczy teren, na którym występuje wiele gatunków ptaków. Wybierając się na spacer w ten rejon warto jednak pamiętać, że jest on objęty wieloma zakazami podyktowanymi ochroną przyrody.
© Copyright by GREMI MEDIA SA
