20.4°C
1018.4 hPa
Życie Warszawy

Kamienica przy Chłodnej 41 wpisana do rejestru

Publikacja: 28.06.2025 17:06

„Wolski ostaniec” stanowi kontrast z drapaczami chmur i przypomina o dawnej historii Woli

„Wolski ostaniec” stanowi kontrast z drapaczami chmur i przypomina o dawnej historii Woli

Foto: WUOZ w Warszawie

Kamienica Adolfa Gurewicza w Warszawie została wpisana do rejestru zabytków. Ten imponujący „wolski ostaniec”, wzniesiony w latach 1912-1913, stanowi unikalne świadectwo burzliwej historii miasta, w tym funkcjonowania warszawskiego getta.

Decyzją Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (MWKZ) kamienica Adolfa Gurewicza przy ulicy Chłodnej 41 w Warszawie, wraz z dwoma oficynami bocznymi, została oficjalnie wpisana do rejestru zabytków. To kolejny cenny obiekt, określany mianem „wolskiego ostańca”, który przetrwał dramatyczne wydarzenia II wojny światowej, w tym okres funkcjonowania warszawskiego getta, stając się niemym świadkiem historii. Wpis do rejestru ma na celu zapewnienie trwałej i kompleksowej ochrony tej niezwykłej nieruchomości, będącej istotnym elementem dziedzictwa architektonicznego i historycznego Woli oraz całej stolicy.

Ochrona konserwatorska

Wpisanie kamienicy przy Chłodnej 41 do rejestru zabytków jest istotnym krokiem w procesie ochrony unikalnego dziedzictwa architektonicznego i historycznego Warszawy. Szczególnie cenne są obiekty określane mianem „wolskich ostańców” – budynki, które ocalały z morza zniszczeń wojennych, a także późniejszych rozbiórek w czasie powojennej odbudowy i przebudowy miasta. Ich przetrwanie, często wbrew historycznym okolicznościom, sprawia, że stanowią one cenne świadectwo przeszłości.

Elewacja czerpiąca z wczesnego modernizmu, świadczy o dawnej świetności

Elewacja czerpiąca z wczesnego modernizmu, świadczy o dawnej świetności

Foto: WUOZ w Warszawie

Historia kamienicy Gurewicza w Warszawie

Kamienica przy ulicy Chłodnej 41 została wzniesiona w latach 1912-1913. Jej właścicielami byli Icek Nuta Winer (Wiener) oraz Adolf Gurewicz, znany przemysłowiec i członek zarządu firmy „Bracia Brüner, Hugo Schneider i R. Ditmar”, produkującej lampy i wyroby metalowe. Autor projektu architektonicznego do dziś pozostaje nieznany. Obiekt wyróżniał się już w momencie powstania. Był to jeden z najwyższych gmachów wzniesionych przed wybuchem I wojny światowej wzdłuż ulicy Chłodnej. Sześciokondygnacyjny budynek frontowy, z charakterystycznym dachem mansardowym krytym dachówką i zamkniętym łukiem szczytem w centralnej partii, prezentował harmonijną, wielkomiejską elewację, czerpiącą z nurtu wczesnego modernizmu. Ogłoszenia prasowe z 1913 roku podkreślały wysoki standard kamienicy, oferującej windę, instalację gazową i elektryczną, a także przestronne dwupokojowe lokale z kuchnią i dwoma wejściami.

Podwórko-studnia kamienicy, otoczone oficynami. W takich miejscach toczyło się życie mieszkańców prz

Podwórko-studnia kamienicy, otoczone oficynami. W takich miejscach toczyło się życie mieszkańców przedwojennej Warszawy, a później warszawskiego getta

Foto: WUOZ w Warszawie

Kamienica na tle historii wojennej i powojennej

Losy kamienicy przy Chłodnej 41 nierozerwalnie splotły się z tragiczną historią II wojny światowej. Budynek znalazł się na terenie warszawskiego getta, bezpośrednio przy jego zachodniej granicy. To właśnie przy nim znajdowała się słynna Brama nr 2 z wartownią – jeden z kluczowych punktów odgrodzonej dzielnicy. Paradoksalnie, kamienica uniknęła całkowitego zniszczenia podczas likwidacji getta, ponieważ teren w rejonie ulicy Chłodnej został wyłączony z jego obszaru jeszcze przed ostateczną zagładą. Mimo to, budynek nie uniknął zniszczeń. W czasie Powstania Warszawskiego przy kamienicy wzniesiono barykadę powstańczą, a sam obiekt uległ poważnym uszkodzeniom w 1944 roku.

Po wojnie, w 1950 roku, przeprowadzono kompleksowy remont kamienicy, a w kolejnych latach wykonywano doraźne prace zabezpieczające i remontowe, w tym remont balkonów. W tym okresie w budynku mieściły się mieszkania kwaterunkowe, co świadczy o jego roli w procesie powojennej odbudowy Warszawy.

Detal z wnętrza kamienicy – klatka schodowa z oryginalną balustradą

Detal z wnętrza kamienicy – klatka schodowa z oryginalną balustradą

Foto: WUOZ w Warszawie

Wartość zabytku – dlaczego Chłodna 41 jest tak ważna?

Wpis do rejestru zabytków uzasadnia wielowymiarowa wartość kamienicy. Posiada ona znaczną wartość historyczną jako jeden z nielicznych dokumentów przedwojennej zabudowy ulicy Chłodnej, która w dużej mierze została zniszczona. Jest także niemym świadkiem dramatycznej historii społeczności żydowskiej Warszawy i funkcjonowania warszawskiego getta. Właścicielami nieruchomości byli przedstawiciele społeczności żydowskiej, a w jej murach mieściła się siedziba Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (TUR) – jednej z najważniejszych instytucji oświatowych prowadzonych przez Polską Partię Socjalistyczną, gdzie odbywały się liczne spotkania i zjazdy przedstawicieli klasy robotniczej.

Podwórze kamienicy, z widocznym zapleczem jednej z oficyn

Podwórze kamienicy, z widocznym zapleczem jednej z oficyn

Foto: WUOZ w Warszawie

Znaczenie wpisu dla przyszłości obiektu

Decyzja Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o wpisie kamienicy przy Chłodnej 41 do rejestru zabytków gwarantuje jej kompleksową ochronę konserwatorską. Oznacza to, że wszelkie przyszłe prace przy budynku będą musiały być uzgadniane z MWKZ, zapewniając zachowanie jego autentyczności i wartości historycznych. Dzięki tej decyzji, kamienica Adolfa Gurewicza będzie mogła nadal opowiadać swoją niezwykłą historię kolejnym pokoleniom, przypominając o burzliwej przeszłości Warszawy.

Jest to jednocześnie zachęta dla mieszkańców i turystów do zwrócenia uwagi na ten nowo chroniony obiekt podczas spacerów po historycznej Woli.