Decyzja Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków jest znaczącym krokiem w ochronie dziedzictwa Pragi. Układ urbanistyczny ulicy Wileńskiej jest przykładem tkanki miejskiej Warszawy, której zasadnicza forma ukształtowała się na przełomie XIX i XX wieku, prezentując czytelne nawarstwienia historyczne. Objęcie ochroną obejmuje całą kompozycję przestrzenną ulicy – jej przebieg, zabudowę, a także elementy takie jak ciągi piesze czy zieleń. To działanie ma na celu zabezpieczenie unikalnego charakteru ulicy, a także jej znaczącej roli w historii Pragi.
Dlaczego Wileńska zasługuje na ochronę?
Uzasadnienie konserwatora Marcina Dawidowicza wskazuje na wiele wartości, które przesądziły o wpisie. Przedmiotowy układ urbanistyczny stanowi wartościowy przykład miejskiej zabudowy Warszawy, rozwijającej się w istotnym okresie historycznym. Obejmuje on parcelację typową dla zabudowy czynszowej wznoszonej pod koniec XIX wieku, widoczną w pierzei północnej. Równie ważne są podziały funkcjonalne powiązane z rozwojem kolei. Zaliczamy do nich reprezentacyjne budynki z lat 20. XX wieku, takie jak gmach Warszawskiej Dyrekcji Kolei Państwowych czy willa naczelnika, a także modernistyczna zabudowa mieszkaniowa z końca lat 30. XX wieku, czyli zespół domów dla pracowników kolejowych. Całość została uzupełniona po wojnie, jednak z zachowaniem odpowiedniej skali i charakteru.
Perspektywa ulicy Wileńskiej z widocznymi budynkami mieszkalnymi
Zabudowa ulicy Wileńskiej, na odcinku od ulicy Targowej do ulicy Konopackiej, wiernie odzwierciedla etapy rozwoju jej układu urbanistycznego, będąc podporządkowana historycznym podziałom parcelacyjnym i funkcjonalnym terenów kolejowych. Co istotne, zabudowa w dużej mierze przetrwała zniszczenia II Wojny Światowej oraz prace modernizacyjne prowadzone w późniejszych dziesięcioleciach. Zachował się czytelny, prosty przebieg ulicy, z ciągami pieszymi wzdłuż elewacji budynków, zielenią między jezdnią a chodnikiem oraz widocznymi wjazdami na posesje. Jest to wyjątkowy w skali dzielnicy i miasta przykład kształtowania tkanki miejskiej, dokumentujący reprezentacyjny charakter rejonu dawnego dworca Kolei Warszawsko-Petersburskiej. Zachowane elementy wystroju elewacji kamienic mieszkalnych, budynków kolejowych, detalu architektonicznego czy stolarki okiennej i drzwiowej wpływają na odbiór układu urbanistycznego.
