Plac Centralny otwarty. Sukces ogłoszono w otoczeniu koparek, robotników i policji

Czołowym elementem projektu jest odwzorowanie historycznego układu przedwojennych ulic i zarysów budynków. Nawierzchnia placu, wykonana z pięciu rodzajów kamienia, oraz pasy z kostki granitowej wiernie odtwarzają sieć ulic sprzed 1939 roku. To pozwala mieszkańcom na fizyczne doświadczenie historii, przypominając o tym, co znajdowało się w tym miejscu przed wojenną pożogą. Dawna trybuna honorowa została wkomponowana w plac, przekształcając się w zieloną skarpę obsadzoną drzewami i rabatami, z górnym poziomem przystosowanym do funkcji sceny. Część placu, między trybuną a ulicą Marszałkowską, przeznaczono na organizację imprez masowych, co podkreśla jego nowy, wielofunkcyjny charakter.

Świadek burzliwej historii

Plac Centralny, znany wówczas jako Plac Defilad, został stworzony w latach 50. XX wieku wraz z budową Pałacu Kultury i Nauki, który miał symbolizować przyjaźń polsko-radziecką (w rzeczywistości był to dar-symbol radzieckiej dominacji). Przez dekady PRL plac ten był główną areną propagandowych widowisk, odzwierciedlających polityczną rzeczywistość tamtych czasów.

Centralnym punktem placu była trybuna honorowa, z której przywódcy partii, tacy jak Władysław Gomułka, pozdrawiali tłumy podczas manifestacji i pochodów. To stąd Gomułka, po powrocie do władzy w październiku 1956 roku, wygłosił swoje słynne przemówienie do setek tysięcy ludzi, dając nadzieję na „polską drogę do socjalizmu”. Warto pamiętać, że odbudowana trybuna honorowa na nowym Placu Centralnym, choć w zmienionej formie, nawiązuje właśnie do tej historii. Dziś pełni funkcję zielonej skarpy z miejscami do siedzenia, ale jej dawne znaczenie jest symbolicznym echem przeszłości.

Plac Defilad był również świadkiem corocznych, cyklicznych „świąt Trybuny Ludu”, czyli organu prasowego PZPR. Były to masowe imprezy, często z elementami festynów, koncertów i pokazów, mające na celu zacieśnienie więzi obywateli z partią i propagowanie ideologii socjalistycznej. Było to połączenie rozrywki z indoktrynacją, mające pokazać „szczęśliwe życie” w PRL.

Wolny rynek

Po upadku komunizmu, Plac Defilad zaczął stopniowo tracić swój propagandowy charakter, przechodząc metamorfozę w kierunku przestrzeni handlowej i rozrywkowej, będącej świadkiem dynamicznej transformacji ustrojowej. W latach 90., kiedy Polska otwierała się na gospodarkę wolnorynkową, Plac Defilad stał się miejscem prowizorycznych, ale tętniących życiem punktów handlowych. Na części placu funkcjonowało wesołe miasteczko Cricoland, a wokół Pałacu Kultury rozkwitał gigantyczny bazar. „Bazarowe budy” oferowały wszystko, od ubrań i elektroniki po jedzenie i pamiątki. Było to miejsce, gdzie można było poczuć ducha wczesnego kapitalizmu – pełnego chaosu, ale i ogromnej energii. Dla wielu warszawiaków to był symbol nowej, niepewnej, ale ekscytującej rzeczywistości.

Z czasem bazar zaczął być zastępowany przez bardziej zorganizowane formy handlu. Na placu pojawiły się dwie tymczasowe hale: MarcPolu i Universalu, które były jednymi z pierwszych dużych sklepów wielobranżowych w Warszawie, jeszcze przed erą centrów handlowych. Były to miejsca, gdzie mieszkańcy stolicy po raz pierwszy na dużą skalę mogli kupować produkty zachodnie, co dla wielu było namiastką luksusu i symbolem otwierających się możliwości.

Bitwa o KDT

Najbardziej znany epizod z handlową historią placu to Kupieckie Domy Towarowe (KDT). Po wyburzeniu poprzednich hal, powstała nowoczesna jak na tamte czasy konstrukcja, skupiająca tysiące kupców. Była to przez lata jedna z największych powierzchni handlowych w Warszawie. Jednak w połowie pierwszej dekady XXI wieku, w związku z planami innego zagospodarowania placu. Władze miasta chciały odzyskać teren, a kupcy, nie mający zapewnionego odpowiedniego miejsca na handel, bronili swoich miejsc pracy. Był to długotrwały i burzliwy spór, zakończony ostatecznie eksmisją kupców, które nie obyło się bez starć z policją i wyburzeniem KDT. Ten konflikt był symbolicznym zderzeniem interesów małych przedsiębiorców z wizją rozwoju miasta.