– Naszymi projektami chcemy objąć równocześnie dwie grupy – z jednej strony samych przedstawicieli społeczności romskiej żyjącej na Mazowszu, z drugiej pracowników przedszkoli, szkół, którzy w swojej pracy mają kontakt z Romami, oraz przedstawicieli samorządów lokalnych, organizacji pozarządowych, jednostek pomocy społecznej i liderów romskich, by ta integracja przebiegała obustronnie – wyjaśnia Aleksander Kornatowski, dyrektor Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej.
Edukacja Romów na
Mazowszu
Dotychczas dużym wyzwaniem było przekonanie części Romów do wagi edukacji – zarówno przedszkolnej, jak i szkolnej. Dlatego większość działań ma zmienić właśnie to podejście. Zostały zaplanowane spotkania z rodzicami – np. warsztaty, podczas których poznają pozytywne efekty edukacji przedszkolnej ich dzieci.
Jednocześnie pracownicy przedszkoli i szkół skorzystają ze szkoleń przybliżających kulturę i zwyczaje środowiska romskiego. Ważnym aspektem tego działania jest przełamywanie stereotypów wśród społeczności większościowej. Podobny cel przyświeca zaplanowanym warsztatom dla dzieci z klas, do których uczęszczają dzieci romskie. Będą to zajęcia pokazujące, że mimo różnic dzieci są takie same – mogą razem żyć, przyjaźnić się i wspierać.
Z myślą o dalszym rozwoju starszych dzieci zaplanowano doradztwo edukacyjno-zawodowe – tak by pokazać im sens kontynuacji nauki na poziomie szkoły ponadpodstawowej. Dodatkowo są zaplanowane działania edukacyjno-integracyjne, m.in. wycieczki dla klas szkół ponadpodstawowych, podczas których wszyscy będą poznawać historię środowiska romskiego.
Różne działania będą prowadzone ze specjalistycznym wsparciem asystentów romskich, którzy będą budować relacje z kadrą szkół ponadpodstawowych, prowadzić doradztwo wyboru ścieżki zawodowej i wspierać uczniów w jej realizacji lub zachęcać do kształcenia ustawicznego w sytuacji niepowodzenia edukacyjnego.
W zależności od potrzeb indywidualnych każdego uczestnika (zarówno dzieci, jak i dorosłych) będzie on mógł skorzystać z usług: doradcy zawodowego, pomocy prawno-obywatelskiej, pomocy rachunkowo-podatkowej czy też kursu języka polskiego.
Całość jest uzupełniona o wspólne spotkania, szkolenia dla przedstawicieli m.in. samorządów lokalnych, organizacji pozarządowych, pracowników jednostek pomocy społecznych typu: OPS, PCPR, CUS i dla liderów romskich, które będą wspierały integrację i przełamywanie wzajemnych stereotypów.
Projekty „Mazowiecka Roma (RWS)” i „Mazowiecka Roma (RMR)” są realizowane przez Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej. Obejmą w sumie co najmniej 606 osób ze społeczności romskiej.
Centralna Rada Romów w Polsce jest niezależną organizacją rzeczniczą o statusie pozarządowej organizacji mniejszości etnicznych. Działają w niej ekspertki i eksperci należący do społeczności Romskiej w Polsce i w Europie.
Zarówno samorządowi województwa, jak i Centralnej Radzie Romów przyświeca cel organizowania działań na rzecz obustronnej integracji, dialogu międzykulturowego, ale też przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, zjawisku romofobii i dyskryminacji.
Kim są Romowie na
Mazowszu?
Jest ich pozornie niewielu, ale to jednocześnie najstarsza mniejszość etniczna w Polsce. Choć kojarzą się głównie z charakterystyczną muzyką i barwnymi strojami, to ich codzienność wygląda inaczej, a wkład w kulturę i historię jest bogatszy.
Romowie zamieszkiwali Polskę, w tym Mazowsze, od średniowiecza. W ostatnim Narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań (2021) przynależność etniczną jako romską zadeklarowały w Polsce 13 303 osoby, z czego 10 proc. (czyli 1441 osób) stanowią romscy mieszkańcy województwa mazowieckiego.
– Romowie są obecni w polskim społeczeństwie niemalże od zawsze. Ich wkład w kulturę i historię jest znaczący, a mimo to bywa niezauważany. Dobrze, że w ostatnich dekadach o Romach mówi się coraz więcej, a przede wszystkim inaczej. Tabor, konie i kolorowe spódnice symbolicznie pojawiają się w głowie na myśl o życiu Romów, ale ważniejsze jest, by pokazywać ich udział we wspólnej, niekiedy tragicznej historii, a przede wszystkim zauważać bieżące wyzwania stojące przed społecznością, która jest odrębna etnicznie, ale która stanowi stały element społeczności polskiej, mazowieckiej – zauważa marszałek województwa Adam Struzik.
Ślady historii Romów w województwie mazowieckim to m.in. miejsca związane z ich obecnością, takie jak jar rzeki Brzeźnicy, gdzie zatrzymywały się tabory romskie (zdjęcia w Mazowieckim Muzeum w Płocku), czy pomnik w lesie koło Zakroczymia upamiętniający mord dokonany przez Niemców w 1944 r. na ponad stu Romach.2 sierpnia jest obchodzony Międzynarodowy Dzień Pamięci o Zagładzie Romów i Sinti, który upamiętnia likwidację tzw. obozu cygańskiego w Auschwitz-Birkenau, gdzie zginęło ok. 4300-4500 Romów i Sinti. Liczby nie oddają skali. Szacuje się, że zginęło wówczas 45 proc. społeczności romskiej z Polski. Eksterminacja tej grupy rozpoczęła się w 1941 r., a wiele osób zostało zamordowanych m.in. w Siedlcach, Radomiu, Chełmnie i Treblince.
Romowie przez wieki nie mieli zinstytucjonalizowanego systemu edukacji, ich kultura była przekazywana ustnie. Po przymusowym osiedleniu się w 1964 r. zaczęli przystosowywać się do powszechnego systemu edukacji. Wcześniejszy wędrowny tryb życia, prowadzona ustnie edukacja, przekazywanie kultury, obyczajów i historii utrwaliły przywiązanie do tej formy zdobywania umiejętności społecznych i zawodowych. Dlatego wiele dzieci romskich kończyło tylko szkołę podstawową, a do dziś liczba uczniów w szkołach ponadpodstawowych jest minimalna.
Według danych Ministerstwa Edukacji i Nauki 70-80 proc. romskich dzieci w wieku 7-15 lat uczęszcza do szkoły podstawowej. Tylko ok 30-40 proc młodzieży romskiej kontynuuje naukę po podstawówce. Mniej niż 1 proc. Romów w Polsce kończy studia wyższe. Według raportu Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO, 2019), jest to jedna z najniższych wartości spośród wszystkich mniejszości. Główną przyczyną tego stanu rzeczy jest ubóstwo – brak pieniędzy na przybory szkolne, dojazdy i ubrania. Drugą przyczyną jest brak wzorów edukacyjnych. Często rodzice Romowie sami nie ukończyli szkół, więc nie są w stanie pomóc dzieciom w nauce. Problemem jest także bariera językowa. Dzieci z rodzin, gdzie mówi się głównie po romani, mają trudności w nauce języka polskiego. Niestety, nadal pokutują stereotypy o społeczności romskiej i często w szkołach nie ma odpowiedniej wiedzy o kulturze romskiej.
Karol Kwiatkowski, wiceprezes Centralnej Rady Romów
Stąd w ostatnich dekadach liczne inicjatywy informacyjne podejmowane przez wykształconych Romów i samorzecznicze organizacje. Ich celem jest zniesienie lęku i oporu przed edukacją wśród społeczności romskiej, a wśród pracowników urzędów, szkół i jednostek pomocy społecznej – szerzenie wiedzy o kulturowych barierach. To ma szansę zmienić stereotypowe myślenie o Romach.
– Historia Romów w Europie, a także w Polsce była przez wieki trudna i pełna wyzwań. Szczególnie bolesnym i przełomowym momentem była II wojna światowa, w czasie której Romowie stali się ofiarami nazistowskich prześladowań i ludobójstwa. Niestety, przez lata ich losy pozostawały na dalszym planie, a brak świadomości na temat historii i kultury Romów utrwalały stereotypy i utrudniały dialog. Dlatego tak ważne są dziś działania promujące edukację i budowanie wzajemnego zrozumienia. Cieszy fakt, że we współpracy z urzędem marszałkowskim możemy realizować projekty, które wspierają społeczność romską na Mazowszu oraz angażują w działania społeczność większościową. Wspólne działania pozwalają kształtować przyszłość opartą na szacunku, współpracy i wzajemnym zrozumieniu – podkreśla Karol Kwiatkowski, wiceprezes Centralnej Rady Romów.
